Ochrona posiadania a zasady współżycia społecznego

Czy znane są Państwu sytuacje, w których osoby nieposiadające praw do nieruchomości korzystają z niej wbrew woli właściciela? A czy wiedzą Państwo, iż osoby te korzystają z ochrony, jaką gwarantują im przepisy prawa, tzw. ochrony posesoryjnej i właściciel często pozostaje bez żadnych ,,natychmiastowych’’ oraz legalnych środków pozwalających na odzyskanie możliwości korzystania z nieruchomości?

Co jednak w sytuacji, gdy właściciel samowolnie naruszy posiadanie i odzyska należącą do niego nieruchomość?

Zgodnie z art. 342 kodeksu cywilnego nie wolno naruszać posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze. Zgodnie zaś z art. 478 kodeksu postępowania cywilnego, w sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego (właściciela). Tym samym, istotne znaczenie ma jedynie fakt posiadania oraz dokonanie jego naruszenia, bez badania przez Sąd związanych z nim okoliczności.

Może więc dojść do sytuacji, iż osoba korzystająca z prawa własności nieruchomości czy też rzeczy ruchomej, gdy dokona samodzielnego ,,zaboru’’ własnej rzeczy, będzie mogła zostać zobowiązania przez sąd po przeprowadzeniu stosownego postępowania do przywrócenia posiadania osobie, której posiadanie naruszyła.

Jednakże w tego rodzaju postępowaniu istotne znaczenie mają zasady współżycia społecznego i konieczność zbadania przez Sąd dochodzenia ochrony posesoryjnej pod ich kątem.

W doktrynie wskazuje się, że dochodzenie ochrony posesoryjnej musi być ocenione pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c., w myśl którego nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zasadniczą podstawę stwierdzenia o wystąpieniu nadużycia prawa stanowić powinna analiza zachowania uprawnionego. Jego negatywna ocena może wynikać m.in. z faktu, iż zajście zostało przez niego sprowokowane, albo też z wykorzystania położenia drugiej strony”. Jak wskazuje nowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego, do zastosowania art. 5 k.c. konieczne jest wystąpienie trzech podstawowych przesłanek: istnienie prawa, które zostaje nadużyte, czynienie z nie go użytku oraz sprzeczność tego użytku z kryteriami nadużycia prawa. Jednym z kryteriów nadużycia prawa są niewątpliwie zasady współżycia społecznego. (Piaskowska Olga Maria (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany).

Tym samym, w przypadku wytoczenia przeciwko Państwu pozwu o przywrócenie naruszonego posiadania, warto rozważyć czy posiadanie to było zgodne z zasadami współżycia społecznego i nie stanowiło nadużycia prawa, jeżeli tak – należy podnieść daną kwestię w toku postępowania i przedstawić na daną okoliczność właściwe dowody oraz twierdzenia, bowiem powinna mieć ona wpływ na treść rozstrzygnięcia sprawy.