Zachowek – czym jest, komu przysługuje oraz jak go dochodzić?

Co do zasady każda osoba pełnoletnia może swobodnie zdecydować do kogo należeć będzie po jej śmierci jej majątek.

Jak wielkie może być tym samym zdziwienie najbliższej rodziny, gdy dowiadują się o sporządzeniu przez spadkodawcę testamentu, który cały spadek zapisuje np. na nieznaną im osobę czy też członka dalszej rodziny.

W takiej sytuacji „na pomoc’’ przychodzi instytucja zachowku, który zabezpieczać ma interesy majątkowe najbliższej rodziny spadkodawcy i gwarantować ma im prawo do części majątku spadkowego.

Kto ma prawo do zachowku?

Prawo do zachowku mają:
– zstępni (dzieci, wnuki),
– małżonek,
– rodzice spadkodawcy
którzy byliby powołani do spadku, gdyby spadkodawca nie pozostawił testamentu.

Wysokość zachowku

Wysokość zachowku wynosi odpowiednio:
– 2/3 udziału spadkowego – jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo uprawniony zstępny jest małoletni
– połowa udziału spadkowego – w pozostałych przypadkach.
Uwaga! Określanie udziału spadkowego na potrzeby zachowku rządzi się swoimi prawami: przy określaniu zachowku uwzględnia się spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, nie uwzględnia się natomiast spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

W celu obliczenia wysokości należnego zachowku dodajemy do wartości spadku dokonane przez spadkodawcę darowizny (z niżej określonymi wyjątkami), a także zapisy windykacyjne.

Nie dodajemy natomiast:
– zapisów zwykłych i poleceń,
– drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku,
– przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych (nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego)
– przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Przedawnienie:
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Jak to wygląda w praktyce:
– w przypadku braku możliwości rozwiązania sprawy polubownie, istnieje możliwość złożenia pozwu do Sądu,
– pozew o zapłatę zachowku podlega opłacie, której wysokość zależna jest od wartości przedmiotu sporu (tj. dochodzonej kwoty), pozew o zapłatę kwoty ponad 20.000 zł będzie zawsze wiązał się z koniecznością uiszczenia wpisu w wysokości 5% żądania, a prz9ypadku niższych kwot wysokość opłaty wynikać będzie z właściwej ustawy.
– w niektórych przypadkach, w tym, gdy w skład spadku wchodziła np. nieruchomość, niezbędne będzie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego w celu wyceny majątku spadkowego, co nie pozostanie obojętne dla końcowego rozliczenia kosztów postępowania.